نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری علوم اجتماعی، دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه دویسبورگ - اسن، آلمان

چکیده

مقاله حاضر روایتی تاریخی از تجربه سیاستگذاری در حوزه سواد رسانه‌ای در چهار کشور ارائه می‌دهد. دو کشور آلمان و انگلستان، به‌عنوان کشورهای پیشرو در حوزه سیاستگذاری‌های ارتقای سواد رسانه‌ای و دو کشور هند و اردن، به‌عنوان کشورهای مشابه با ایران انتخاب شده‌اند. نتایج این مطالعه تاریخی ـ تطبیقی نشان می‌دهد که سیاستگذاری‌های ارتقای سواد رسانه‌ای در کشورهای پیشگام، به مرحله آموزش‌های همگانی سواد رسانه‌ای رسیده است. در ادامه، نگاه به مخاطب در سیاست‌های ارتقای سواد رسانه‌ای کشورهای پیشرو در حوزه سواد رسانه‌ای، از مخاطب منفعل به مخاطب فعال و در نهایت، مخاطب به‌منزله شهروندی کارآمد و مسئول تبدیل شده است. در مقابل، در دو کشور در حال توسعه و مشابه به ایران، سیاستگذاری ارتقای سواد رسانه‌ای هنوز در پارادیم «مهندسی فرهنگی» و الگوهای سیاستی «دستوریِ از بالا به پایین» درجا می‌زند. در بخش نهایی مقاله حاضر، از «دانشی فرهنگی» سخن به میان می‌آید. این دانش فرهنگی از دل ارتقای سواد رسانه‌ای شهروندان ایرانی و از خلال ارتقای مداوم آگاهی‌های سیاسی ـ اجتماعی آنان حاصل می‌شود؛ دانشی که شکل‌گیری و انباشت آن، نیازمند فراوری از پارادایم رسانه‌ای حمایت‌گرایانه‌ای است که بر فضای رسانه‌ای کشور حاکم است.

تازه های تحقیق

نوآوری و محدودیت

تنوع فوق‌العاده زیاد زبانی متون سیاستگذاری‌های تدوین‌شده در کشورهای مورد بحث به همراه گستردگی دایره زمانی و مکانی مطالعه حاضر مهم‌ترین محدودیت‌هایی بود که پیش‌رو این مطالعه قرار داشت. مضاف بر این، گستردگی دایره مطالعاتی در پژوهش حاضر باعث شد امکان بررسی متنی آثار منتشرشده در این کشورها برای آموزش سواد رسانه‌ای تقریباً ناممکن شود. همزمان، این محدودیت‌ها از زاویه‌ای دیگر بدل به نقاط قوت پژوهش شدند که جنبه نوآورانه مطالعه حاضر از آن سرچشمه می‌گیرد: تمرکز بر چند کشور و اتخاذ رویکرد تاریخی در مطالعه حاضر باعث شد از سویی امکان تأمل تطبیقی بر روی این کشورها فراهم شود و از سوی دیگر سیر تحولات و تطورات سیاستگذاری‌های ارتقای سواد رسانه‌ای در هر یک از این کشورها را بتوان مورد مطالعه قرار داد. همین امر در نهایت منجر به شکل‌گیری برجسته‌ترین وجه نوآورانه این تحقیق شد: استخراج‌ زمینه‌های کلان اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مؤثر در سیاستگذاری‌های ارتقای سواد رسانه‌ای در هر یک از این کشورها در قالب روایتی تاریخی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Developing Media Literacy in Germany, England, India and Jordan: A Historical-Comparative Analysis

نویسنده [English]

  • Mohammad Sarvi Zargar

Social Sciences, Faculity of Social Science, University of Duisburg - Essen, Germany

چکیده [English]

This historical account analyses the experience of media literacy policy-making in four countries. Germany and England have been selected as leading countries in the promotion of media literacy policies, while India and Jordan have been selected as countries similar to Iran. The results of this historical-comparative study show that policies of media literacy promotion in the two pioneering countries have reached the stage of universal media literacy education. Also, an audience in the media literacy promotion policies of the leading countries is considered not as passive but as active agents, and thereafter, the audience has seen as an efficient and responsible citizen. On the other hand, in the two abovementioned developing countries similar to Iran, policies of media literacy promotion have still remained in the paradigm of «cultural engineering» and «top-down» policy-making models. In the final part of this article, the concept of «cultural knowledge» is mentioned’; a certain form of collective knowledge, possible to obtained through improving media literacy of the Iranian citizens and continuous improvement of their socio-political awareness; The knowledge that its formation and accumulation requires moving beyond the protectionist media paradigm that dominates Iran’s media landscape for decades.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Media Literacy
  • Critical Media Literacy
  • Public Education
  • Media Education
  • Media Policy
باهنر، ناصر و رامین، چابکی. (1393). تحلیل سواد رسانه ‎ای بر اساس مدل EC؛ مورد مطالعه: سیاست‌های شورای‌عالی انقلاب فرهنگی. مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، 15(28).
حسینی پاکدهی، علیرضا و حسنیه‌السادات، شبیری. (1396). آموزش سواد رسانه‌ای در فضای مجازی (مقایسه وب‌سایت مدیااسمارتس کانادا و وب‌سایت سواد رسانه‌ای ایران). مطالعات رسانه‌های نوین، 3(9).
دهقانیان، حمید و حیدر، نجفی رستاقی. (1396). سیاستگذاری سواد رسانه‌ای مبتنی بر رویکرد آینده‌پژوهانه و با استفاده از روش سناریونویسی. پژوهش‌های ارتباطی، 24(4).
شاه‌حسینی، وحیده. (1392). نقش آموزش تفکر انتقادی و سواد رسانه‌ای در بازگشایی پیام. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم ارتباطات اجتماعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران.
صادقی فسایی، سهیلا و ایمان، عرفان‌منش. (1393). مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی (مورد مطالعه: تأثیرات مدرن‌شدن بر خانواده ایرانی). راهبرد فرهنگی، 8(29).
علوی‌پور، سیدمحسن؛ سیداحمد، عسکری؛ علیرضا، خسروی و محمد، سروی‌زرگر. (1399). سیاستگذاری سواد رسانه‌ای در ایران: چالش‌ها و ظرفیت‌ها. مطالعات میان رشته ای در رسانه و فرهنگ، 10(19).
قارداشی، عزت‌علی؛ محمد، سیفی؛ خلیل، غفاری و علیرضا، پویا. (1398). معرفت‌شناسی سواد رسانه‌ای در نظام‌های آموزشی کانادا و ژاپن به‌منظور الگوی بومی‌سازی سواد رسانه‌ای در ایران. فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 10 (38).
قاسمی، طهمورث. (1385). سواد رسانه‌ای: رویکردی نوین به نظارت رسانه‌ای. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
نصیری، بهاره و سیدوحید، عقیلی. (1391). بررسی آموزش سواد رسانه‌ای در کشورهای کانادا و ژاپن. نوآوری‌های آموزشی، 11(41).
نصیری، بهاره؛ بهاره، بخشی و سیدمحمود، هاشمی. (1391). اهمیت آموزش سواد رسانه‌ای در قرن بیست‌و‌یکم. مطالعات رسانه‌ای، 7(18).
نوری‌راد، فاطمه. (1393). نقش آموزش مهارت‌های گفتگویی در کنش تفاهمی (ساختارها و کارکرد گفتگوی کندوکاوی دانش‌آموزان دبستانی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته علوم ارتباطات اجتماعی، تهران: دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.
یزدانی‌یرانی، محمد و لادن، سلیمی. (1400). مقایسه تطبیقی برنامه‌های درسی مربوط به سواد رسانه‌ای بین کشورهای کانادا، ژاپن و ایران. پیشرفت‌های نوین در مدیریت آموزشی، 2(3).
Brown, J. (1998). Media Literacy Perspectives. Journal of Communication, 48, 1, 44–57.
Buckingham, D. (2003). Media Education: Literacy, Learning and Contemporary Culture. Cambridge, UK: Polity Press.
Desai, M. & Seshu, G. (2009). Information and Media Literacy in the Indian Context: Diverse Directions, In Issues in Information and Media Literacy: Criticism, History and Policy, Leaning, M. (Ed.), Santa Rosa, California, Informing Science Press.
Durra, Y. (2016). A Jordanian Perspective, In Opportunities for Media and Information Literacy in the Middle East and North Africa, Magda Abu-Fadil, Jordi Torrent & Alton Grizzle (Ed.). The International Clearinghouse on Children, Youth and Media, University of Gothenburg.
Hobbs, R. (1998). The Seven Great Debates in the Media Literacy Movement. Journal of Communication, 48(1), 16-32.
Hobbs, R. (2007). “Media Education, International”. In Encyclopaedia of Children, Adolescents, and the Media. ed. J. Arnett, 497-499. London: Sage.
Jayachandran, J. (2018). Media Literacy and Education in India During Times of Communication Abundance. Journal of Creative Communications, Sage Publications, 13 (1), 1-11.
Jeffery & Doran. (2013). Cellphone Nation: How Mobile Phones Have Revolutionised Business, Politics and Ordinary Life In India. Gurgaon: Hachette India.
Potter, W. & Chan, T. (2016). Conceptual Challenges in Designing Measures for Media Literacy Studies. International Journal of Media and Information Literacy, 1, Issue 1.
Potter, W. (2001). Media Literacy. Thousand Oaks: Sage.
Potter, W. (2009). Media literacy. In W. Eadie (Ed.), 21st Century Communication: a Reference Handbook, Thousand Oaks, CA: Sage.
Potter, W. (2010). The State of Media Literacy. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 54, 675-696.
Silverblatt, A.; Ferry, J. & Finan, B. (2015). Approaches to Media Literacy: A Handbook (2nd Ed.). New York, NY: Routledge.
Tulodziecki, G. & Grafe, S. (2012). Approaches to Learning with Media and Media Literacy EducationTrends and Current Situation in Germany Journal of Media Literacy Education, 4(1), 44 – 60.
UNESCO Institute for Statistics. (2016). Information And Communication Technology (Ict) in Education in Five Arab States: A Comparative Analysis of ICT Integration and E-Readiness In Schools In Egypt, Jordan, Oman, Palestine and Qatar, Updated Version, UNESCO Publications
Wallis, R. & Buckingham, D. (2016). Media Literacy: The UK’s Undead Cultural Policy. International Journal of Cultural Policy.
Wallis, R. & Buckingham, D. (2013). Arming the Citizen-Consumer: The Invention of ‘Media Literacy’ Within UK Communications Policy. European Journal of Communication, 28, Issue 5, 527 – 540.
Zylka, J.; Müller, W. & Martins, S. (2011). Media Literacy Worldwide. Similarities and Differences of Theoretical and Practical Approaches, IEEE Global Engineering Education Conference (EDUCON) – "Learning Environments and Ecosystems in Engineering Education", Amman, Jordan.