با جهانی شدن ارتباطات و گسترش ابزارهای ارتباطی، اقوام به شیوه‌های گوناگون از این رسانه‌ها در راه ایجاد و تثبیت هویت قومی استفاده می‌کنند چنان که هر روزه بر تعداد شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای که با محور قومیت فعالیت می‌کنند، افزوده می‌شود و این امر، در آینده نقش انحصاری دولت و رسانه ملی را در زمینه ارتباطات و اطلاع‌رسانی با چالش روبرو خواهد کرد. به این ترتیب، هدف پژوهش حاضر، شناسایی سازوکار‌های بازنمایی هویت فرهنگی قومی در شبکه‌های ماهواره‌ای است که برای دستیابی به این هدف از روش اسنادی و مصاحبه کیفی با هفتاد نفر از کارشناسان حوزه‌های علوم اجتماعی و علوم ارتباطات استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر این است که شبکه‌های ماهواره‌ای از طریق سازوکار‌های بازنمایی مبتنی بر محور «تمایزات فرهنگی» در شکل دادن و بازتعریف هویت فرهنگی قومی نقش اساسی دارند و این سازوکار‌ها مواجهه مخاطب را با این رسانه‌ها تسهیل می‌کنند. از سوی دیگر، این رسانه‌ها در بازنمایی هویت فرهنگی قومی با چالش‌هایی نیز روبه‌رو هستند که دامنه تأثیرگذاری آنها را محدود می‌کند.
With globalization of communications and development of communicative technologies, ethnic groups make use of these media for creating and reinforcing ethnical identity, bringing with it localization. Media industry is increasingly witnessing satellite television channels working on the theme of ethnicity, and this would probably create challenges for IRIB and the government’s monopoly over media in face of communication and information technologies. Using a documentary methodology and qualitative interview with 70 experts working in the fields of social and communications sciences, the present article aims to identify mechanisms of representing ethnic culture identity on satellite TV. Findings indicate that satellite TV channels play an important role in shaping and redefining ethnic culture identity through representational mechanisms based on “cultural distinctions,” and these mechanisms facilitate dealing with audiences. Furthermore, these media, in representing ethnic cultural identity, face certain challenges restricting the scope of their effectiveness.
کلیدواژه ها [English]
Use and Gratification, Media Representation, globalization, satellite, Ethnic Cultural Identity
مراجع
آرمی، آزاد. (1383). مطالعه تطبیقی هویت محلی و جهانی در بین دانشجویان دانشگاه تبریز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تبریز: دانشکده علوم اجتماعی.
اسلامی، محسن. (1381). تکنولوژی اطلاعات و حاکمیت. ماهنامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، 16 (7 و 8)، صص 89 ـ 78.
ایوبی، حجت‌الله. (1377). شکاف‌های قومی و خشونت در پیکارهای سیاسی. فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش شماره اول، صص 28ـ 19.
الطایی، علی. (1382). بحران هویت قومی در ایران. تهران: شادگان.
باهنر، ناصر و جعفری کیذقان، طاهره. (1389). تلویزیون و تأثیرات کاشتی آن بر هویت فرهنگی ایرانیان. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 3 (4)، صص 156ـ 131.
خندق‌آبادی، علی. (1389). ژئوپولتیک اطلاعات و تأثیرات آن بر امنیت ملی با تأکید بر رسانه.ماهنامه افق رسانه، 88، صص 21ـ 5.
راودراد، اعظم؛ منتظرقائم، مهدی و سرکاراتی، پریسا. (1387). تفسیر زنان از بازنمایی هویت زنانه در تلویزیون. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 1 (2)، صص 22ـ 1.
ربانی، علی؛ یزدخواستی، بهجت؛ حاجیانی، ابراهیم و میرزایی، حسینعلی. (1387). بررسی رابطه هویت ملی و قومی با تأکید بر احساس محرومیت و جامعه‌پذیری قومی: مطالعه موردی دانشجویان آذری، کرد و عرب. فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، 16 (63)، صص 69ـ33.
ربیعی، علی و احمدزاده نامور، فرناز. (1387). نظریه بازنمایی رسانه‌ای و تحلیل افکار عمومی متقابل آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها. فصلنامه دانش سیاسی، 4 (2)، صص 62 ـ37.
رضایی، محمد و کاظمی، عباس. (1387). بازنمایی اقلیت‌های قومی در سریال‌های تلویزیونی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 1 (4)، صص 91 ـ 78.
رفیعی، حسن. (1387). روش‌های تحقیق بین رشته‌ای در اعتیاد و سایر مشکلات و انحرافات (آسیب‌های) اجتماعی (کیفی و کمی). تهران: دانژه.
زلفعلی فام، جعفر و ابراهیم‌پور، داود. (1387). بررسی تأثیر صنعت فرهنگ بر هویت اجتماعی با تأکید بر شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای. فصلنامه رسانه، 19 (4)، صص 201ـ 175.
سیدامامی، کاووس. (1377). یکپارچگی ملی و رشد هویت‌های قومی. فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش شماره اول، صص 18ـ 7.
سیف اللهی، سیف‌الله و حافظ امینی، حمیرا. (1388). برنامه‌های توسعه اقتصادی ـ اجتماعی و تأثیر آن بر واگرایی و همگرایی گروه‌های قومی در ایران. پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، 3 (2)، صص 103-69.
شهابی، محمود و جهانگردی، مجتبی. (1387). خاستگاه اجتماعی الگوهای استفاده از تلویزیون‌های ماهواره‌ای فارسی زبان در میان مخاطبان تهرانی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 1 (2)، صص 55 ـ 23.
عریضی، فروغ‌السادات؛ وحیدا، فریدون و دانش، پروانه. (1385). ماهواره و هویت جنسی دختران جوان (مطالعه موردی دختران دبیرستانی منطقه 5 شهر تهران). مجله جامعه‌شناسی ایران، 7 (2)، صص 100ـ 76.
عیوضی، محمدرحیم. (1380). جهانی شدن و هویت‌های قومی. فصلنامه مطالعات ملی، 3 (10).
فکوهی، ناصر و آموسی، مجنون. (1388). هویت ملی و هویت قومی در کردستان ایران. فصلنامه پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، 2، صص 75 ـ 49.
فکوهی، ناصر. (1385). فرهنگ ملی، فرهنگی‌های قومی ـ جماعتی و بازار اقتصاد صنعتی. مجله جامعه‌شناسی ایران، 7 (1)، صص 148ـ 126.
قریب، حسین. (1380). جهانی شدن و چالش‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران. ماهنامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، 15 (11و12)، صص 81 ـ 56.
قوام، عبدالعلی. (1382). جهانی شدن و جهان سوم. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل وزارت خارجه.
محسنی، منوچهر. (1386). بررسی در جامعه‌شناسی فرهنگی ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
مردانی گیوی، اسماعیل. (1381). جهانی شدن و هویت ملی. ماهنامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، 16 (11 و 12)، صص 115 ـ110.
مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای. (1373). نظرسنجی از مردم تهران درباره ماهواره. تهران: سازمان صداوسیما.
مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای. (1376). بررسی نگرش مردم نسبت به استفاده از ماهواره. تهران: سازمان صداوسیما.
مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای. (1383). نظرسنجی از مردم 16 شهر مرزی درباره شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی کشورهای همسایه. تهران: صداوسیما.
معیدفر، سعید و رضایی، علیرضا. (1388). تحلیلی بر وضعیت هویت قومی در جامعه ایران؛ مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تهران. فصلنامه مطالعات سیاسی، پیش شماره 3، صص 48 ـ 19.
معیدفر، سعید و شهلی‌بر، عبدالوهاب. (1386). جهانی شدن و شکل‌گیری سیاست فرهنگی محلی: مصرف رسانه‌ای بلوچ‌های ایران و چالش‌های هویت قومی و هویت ملی. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 15 (56 ـ 57)، صص 208ـ 183.
مهدی‌زاده، سید محمد. (1387). رسانه‌ها و بازنمایی. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
نادرپور، نادر. (1382). تأثیر جهانی شدن بر هویت‌های ملی و قومی. مجموعه مقالات همایش جهانی‌شدن (بیم‌ها و امیدها). تهران: حدیث امروز.
نش، کیت. (1382). جامعه‌شناسی سیاسی معاصر (ترجمه محمد تقی دلفروز). تهران: کویر.
نواح، عبدالرضا؛ قیصری، نوراله و تقوی نسب، سیدمجتبی. (1389). آسیب‌شناسی مسائل قومی در ایران، مطالعه موردی عرب‌های ساکن شهرستان اهواز. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 3 (3)، صص 71 ـ 47.
نیکو، مینو؛ سعیدیان، ایما؛ سرکیسیان، وازگن و شیخ، سعادت. (1381). شناخت مخاطب تلویزیون با رویکرد استفاده و رضامندی. تهران: سروش و کانون اندیشه پژوهش‌های سیما.
Barbero, J. (1997). The Proces from Nationalism to Trans-Nationalism, in Sreberny-Mohammadi, (Ed) Media in Global Context, Bristol: W Arrow smith Ltd.
Chu, C.W. & Lu, H.P. (2007). Factors Influencing Online Music Purchase Intention in Taiwan. Internet Research,Vol. 17, No. 2, pp. 139-155.
Hassanpour, A. (1998). Satellite Footprints as National Borders: Med TV and the Extraterritoriality of State Sovereignty. Journal of Muslim Minority Affairs (Berlin University), Vol. 10, No. 1, pp. 53-72
Kurbalija, J. (1999). Diplomacy in the Age of Information Technology. InInnovation in Diplomatic Practice, (Ed.) Dan Melissa, St Martin’s Press, INC.
Prese, E. & Ferguson, D. (2003). Audience Activity and the Third Generation of Television, paper presented at theBroadcast Association National Conference, Las Vegas: April.
Taylor, A. J. (2004). Ethnic Identity and Self-Esteem: Examining the Role of Social Context. Journal of Adolescence, 27.
Van Bruinessen, M. (1997). Shifting National and Ethnic Identities: the Kurds in Turkey and Europe. Gzing Journal, Vol. 16, pp. 6-12.
Vincent, R. & Basil D, M. (1997). College Student’s News Gratifications, Media Use and Current Events Knowledge, Vol. 4, pp. 380-392.
ابتدای صفحه