نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکتری مدیریت راهبردی، عضو گروه آموزشی دانشگاه دفاع ملی، تهران ، ایران
چکیده
موضوع جمعیت و ابعاد آن، نقطه مرکزی هر نظام اجتماعی و رسانه‌ای است. روندها و تغییرات جمعیتی ایران نشان می‌دهد که در آینده‌ای نه‌چندان دور، به دلیل تخلیه جمعیت جوانان به سنین سالمندی، احتمال مواجهه کشور با مشکلات بسیار، دور از انتظار نیست. در پژوهش حاضر، به واکاوی علی لایه‌ای عوامل کلیدی، دلایل زمینه‌ای و رهیافت‌های مؤثر بر رشد جمعیت و اولویت‌بندی و دسته‌بندی آنها از منظر رسانه پرداخته شده است. این پژوهش، به لحاظ هدف، کاربردی ـ اکتشافی و نوع روش آن، توصیفی ـ پیمایشی بوده و بر اساس مطالعات جامع، جلسات پنل خبرگی و پرسشنامه‌های نیمه‌باز، مبادرت به شناسایی و اولویت‌بندی متغیرهای مؤثر بر رشد جمعیت جوان و پویا و رهیافت‌های رسانه‌ای کرده است. در این زمینه با کمک ابزارهای تجزیه‌وتحلیل آماری همبستگی پیرسون، واریانس فریدمن و ضریب آلفای کرونباخ، روابط و کنش عوامل، شناسایی و اولویت‌بندی و پایایی و روایی پرسشنامه از طریق تأیید خبرگان و محاسبه آلفای کرونباخ (0/801) تضمین شده است. بر این اساس، رسیدن به نرخ باوری بیش از سطح جانشینی نسلی، مهم‌ترین شاخص راهبردی برای رشد جمعیت جوان و پویا شناخته شده و 10 عامل کلیدی «ازدواج نکردن»، «دیر ازدواج کردن»، «تأخیر در باز ازدواج»، «تمایل نداشتن به فرزندآوری در سطح جانشینی»، «طلاق»، «سقط‌جنین»، «ناباروری»، «الگوی بارداری سلامت»، «مرگ‌ومیرهای زودرس» و «مهاجرت» به همراه 40 دلیل زمینه‌ای، دارای بیشترین تأثیر دانسته شده است. در نهایت نیز، رهیافت‌های رسانه‌ای با شناسایی 13 مخاطب کنشگر مؤثر و 14 محور اقدام و مضامین برنامه‌سازی برای تحقق رشد جمعیت در ایران، شناسایی و تدوین شده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Causal Layered Analysis of the Population Growth in Iran and its Media Approaches
نویسنده [English]
- Saeid Alavivafa
Strategic Management, Supreme National Defense Uni., Tehran, Iran
چکیده [English]
The issue of population and its dimensions is the central point of any social and media system. Trends and demographic changes in Iran show that in the near future, it is possible the society will face many problems due to aging and reaching people to the old year. This article study the causal layered of key factors, underlying reasons and approaches affecting population growth and their prioritization and categorization from a media perspective. This research is applied-exploratory in terms of purpose and its method is descriptive-survey. The reliability and validity of the questionnaire were confirmed by experts and Cronbach's alpha (0.801). Based on comprehensive studies, expert panel meetings and semi-structured questionnaires, variables affecting the growth of young and dynamic population and media approaches identified and prioritized. Then the factor relationships and action were identified and prioritized using statistical analysis tests of Pearson correlation and Friedman variance. The results showed that achieving fertility rates above the level of generational succession is the most important strategic indicator for young and dynamic population growth. And 10 key factors: "not getting married", "getting married late", "delaying remarriage", "avoiding to have children at the substitution level", "divorce", "abortion", "infertility", "health pregnancy pattern", "Premature deaths" and "migration", along with 40 underlying causes, are most influential. Finally, media approaches were identified and developed by identifying 13 effective actors and 14 lines of action and planning themes for achieving population growth in Iran.
کلیدواژه‌ها [English]
- population growth
- Overall fertility Rate
- succession level
- Media Approach
- Key Factors and Backgrounds
امام خامنه‌ای، سیدعلی. (1398). مجموعه بیانات. بازیابی از: درگاه امام‌خامنه‌ای/لیدر.ای آر.
امام خامنه‌ای، سیدعلی. (1393). مجموعه بیانات. بازیابی از: درگاه امام‌خامنه‌ای/لیدر.ای آر.
آینده‌پژوهی فرا. (1397). کلان‌روندهای فراروی جهان و جمعیت آن. تهران: مؤسسه آینده‌پژوهی فرا.
اجاق، سیده‌زهرا و عباسی شوازی، محمدجلال. (1397). تحلیل گفتمان سیاست‌های رسانه‌ای شده افزایش جمعیت : ارائه یک راهبرد ترویجی. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 25(13)، 164 – 133.
تقوی، نعمت‌الله. (1378). مبانی جمعیت‌شناسی. تبریز: جامعه‌پژوه و دانیال.
حسینی، حاتم. (1394). وضعیت‌های متعارض و مسئله سیاستگذاری جمعیت در ایران. جمعیت، 93(23)، 45-16.
حلم سرشت، پریوش و دل‌پیشه، اسماعیل. (1388). جمعیت و تنظیم خانواده. تهران: چهر.
دانشنامه جمعیت‌شناسی. (1395). دانشنامه تخصصی جمعیت (ترجمه و تدوین شورایی). تهران: پژوهشکده آمار ایران.
درجانی، محمد. (1397). گزارش مؤسسه آکسفورد آنالیتیکا، سرویس بین‌الملل خبرگزاری صداوسیما. بازیابی از: خبرگزاری صداوسیما.
سازمان ثبت‌احوال کشور. (1397). گزارش آماری و روندی طلاق در ایران. تهران: سازمان ثبت‌احوال کشور.
سالنامه آماری کشور. (1398). مرکز آمار ایران تهران. بازیابی شده از: درگاه مرکز آمار ایران.
سرایی، حسن. (1394). بازتولید جمعیت ایران: وضع موجود و ملاحظاتی درباره سیاستگذاری. علوم اجتماعی، 68.
شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1391). مطالعه تطبیقی مشوق‌های مالی و حمایتی ایران و کشورهای جهان در جهت افزایش رشد جمعیت. بازیابی از: درگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
سمیعی‌نسب، مصطفی و ترابی، مرتضی. (1389).شاخص‌ها و سیاست‌های جمعیتی در ایران. برداشت دوم، 7(11 و 12).
عباسی شوازی، محمدجلال و اجاق، سیده‌زهرا. (1398). گفتمان‌های جمعیتی در ایران: سیاست و بازتولید رسانه‌ای، مجلس و راهبرد، 97(26)، 83-55.
عباسی شوازی، محمدجلال و عسکری ندوشن، عباس. (1384). تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران. نامه علوم اجتماعی، 25(11)، 75-35.
کاظمی‌پور، شهلا. (1388). روش‌های مقدماتی تحلیل جمعیت. تهران: انتشارات دانشگاه پیام‌نور.
مجمع تشخیص مصلحت نظام. (1398). گزارش بررسی نظارت بر تحقق سیاست‌های کلی جمعیت. کمیسیون نظارت. تهران: دبیرخانه تخصصی نظارت.
محزون، علی‌اکبر. (1398). گزارش نظارتی عملکرد سیاست‌های کلی جمعیت. تهران: گزارش مجمع تشخیص مصلحت نظام.
محمودی، محمدجواد؛ اسحاقی، محمد و شجاعی، جواد. (1397). شاخص‌های جمعیتی و آخرین وضعیت سیاست‌های جمعیتی. تهران: انتشارات دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
محمودی، محمدجواد. (1392). تحولات جمعیتی، چالش‌های پیشرو و لزوم تجدیدنظر در سیاست‌های جمعیتی ایران. برداشت دوم، 15(6)، 12-11.
مرکز آمار ایران. (1397). داده‌های تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل 1385، 1390 و 1395. بازیابی از: درگاه مرکز ملی آمار.
سازمان برنامه‌وبودجه. (1393). مستندات برنامه پنجم و ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران.(1393). گزارش روند گذشته، جاری و آینده‌نگری ده‌ساله جمعیت ایران.
مؤسسه ملی تحقیقات سلامت. (1398). وضعیت نرخ باروری در ایران، دانشگاه علوم پزشکی وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی. بازیابی شده از:
www.nihr.tums.ac.ir
Bongaarts, j. (1997). Future population Growth and Policy Options, Policy Research Division, the Population Council, New York.
Cleland, J. & Ilson, C. (1987). “Demand Theories of the Fertility Transition; An iconoclastic View”. Population Studies, 41.
Espinshade, T. J. & Guzman, J. C. & Westoff, C. F. (2003). The Surprising Global Variation in Replacement Fertility. Population Researchand Policy Review, 22, 575-583.
Engelman, R. & Leahy, E. (2006). Replacement Fertility: Not Constant, Not 2.1, but Varying with the Survival of Girls and Young Women - See more at: http://populationaction.org/ reports/replacement-fertility-not-constantnot-2-but-varying-with-the-survival-of-girls-and-young-women/#sthash. m0B1Un2K.dpuf
Jafari, H.; Abolghasem Pourreza, A.A. & Jaafaripooyan, E. (2016). Application of the Multiple Streams Model in Analyzing the new Population Policies Agenda-setting in Iran. Quality and Quantity- International Journal of Methodology, 51 (1).
United Nations, Department of Economic and Social Affairs, PopulationDivision. (2017). World Population Prospects: The 2017 Revision.
)