نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری تخصصی برنامه‌ریزی درسی، واحدمرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران
2 دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشیار گروه برنامه‌ریزی درسی، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران
3 دکتری علوم‌تربیتی، دانشیار گروه علوم‌تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی فرایند شکل‌گیری سواد ارتباطی در مدارس جمهوری اسلامی ایران به انجام رسیده است. این مطالعه حاضر با استفاده از روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد به ارائه الگویی برای آموزش سواد تحلیلی در ایران پرداخته، از حیث پارادایم‌های غالب پژوهش، در گروه تفسیری قرار می‌گیرد. برای جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز، از فن مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شده است. مصاحبه‌شوندگان این پژوهش را متخصصان و استادان علوم‌تربیتی و برنامه‌ریزی درسی تشکیل داده‌اند. داده‌های پژوهش به روش کدگذاری باز که مختص رویکرد زمینه‌ای است مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفته و مقولات مفهومی، اصلی و کلان استخراج شده‌اند. در نهایت نیز الگوی آموزش سواد ارتباطی، شامل عوامل علی، ساختاری، مداخله‌گر و همچنین راهبردهای لازم جهت آموزش سواد ارتباطی و پیامدهای اجرای نظام صحیح آموزش سواد ارتباطی ارائه شده است. با توجه به نتایج پژوهش، مقوله اصلی شامل آموزش سرفصل‌های کلی، آموزش و مشاهده است که به‌منظور طرح، تدوین و اجرای برنامه آموزش سواد ارتباطی در ایران می‌توان از آن بهره برد. در زمینه عوامل علی (شرایط فرهنگی خانواده، کتابخوانی و قصه‌گویی در خانواده، شعرخوانی در جمع خانواده و همکلاسی‌ها، اجتناب از مواجهه با پیامدهای آموزش تک‌قطبی، سازماندهی اطلاعات، مهارت‌های روانی، معناشناسی، هیجان‌ها، نگرش‌ها، انتظارات نقش، پیام‌های غیرکلامی، پیام‌های کلامی، پیام‌های حضوری، پیام‌های غیرحضوری، پیام‌های گفتاری و نوشتاری) در زمینه عوامل ساختاری (خرده‌فرهنگ کشورـ استان ـ شهر، نظام آموزشی کشور، فرهنگ خانواده، شبکه ارتباطی) و در زمینه عوامل مداخله‌گر (پیچیدگی مؤلفه‌های ارتباطی، ویژگی‌های ارثی از قبیل هوش، شرایط فرهنگی خانوار، ویژگی‌های جسمی و مهارت‌های روانی) شناسایی شدند.
تازه های تحقیق
نوآوری در پژوهش
به نظر می‌رسد، که بررسی سواد ارتباطی و فرایند شکل‌گیری آن، در داخل و خارج از کشور انجام نپذیرفته است. تنها یک مقاله از سوی قاسمی و راسخ (2020) به زبان انگلیسی نگاشته شده است، به این ترتیب پژوهش حاضر، باتوجه به نپرداختن آموزش‌وپرورش، صداوسیما و سایر سازمان‌ها به موضوع ارتباط و نحوه برقراری ارتباط، داشتن ارتباط سالم و ... پژوهشی نوآورانه محسوب می‌شود.
محدودیت‌های پژوهش
محدودیت اصلی این پژوهش، نبود پژوهش‌های مشابه در سطح داخلی و خارجی است، سواد ارتباطی بااینکه یکی از ضروریات برقراری ارتباط و داشتن روابط پاینده است، متأسفانه از صحنه پژوهش و همچنین آموزش دور مانده است. یکی دیگر از محدودیت‌های پژوهش حاضر مربوط به رویکرد آن است. ازآنجاکه در پژوهش‌های کیفی، پدیده مورد نظر در بستری که رخ می‌دهد مورد مطالعه قرار می‌گیرد، امکان تعمیم‌پذیری نتایج و یافته‌ها به دیگر شرایط و موقعیت‌ها محدود است. بنابراین به‌راحتی نمی‌توان نتایج پژوهش حاضر را به دیگر حوزه‌ها تعمیم داد. در پژوهش‌های کیفی، امکان بروز و دخالت داده شدن پیش‌فرض‌ها و تعصبات پژوهشگر ممکن است یافته‌ها و نتایج را خدشه‌دار سازد؛ با این حال در پژوهش حاضر تلاش شده است که تا حد امکان بدون سوگیری عمل شود نتایج صرفاً بر اساس تجارب و دیدگاه‌های مصاحبه‌شوندگانی که عموماً در حوزه آموزش و برنامه‌ریزی درسی بوده‌اند، به دست آید. از دیگر محدودیت‌های پژوهش‌های کیفی این است که امکان تفاسیر مختلف از پدیده مورد بررسی وجود دارد، به همین دلیل، تفسیر صورت گرفته از تبیین جایگاه اقوام در پژوهش حاضر تنها یکی از تفاسیر ممکن و پذیرفتنی در مورد آن است و امکان ارائه تفاسیر دیگر نیز وجود دارد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Process of Development of Communication Literacy in Schools of the Islamic Republic of Iran
نویسندگان [English]
- Hassan Dorosti 1
- Shahram Ranjdoost 2
- Ali Imanzadeh 3
1 Curriculum Planning
2 Associate Prof. In Curriculum Planning, Islamic Azad University, Marand, Iran
3 Associate Prof. In Education Sciences, University Of Tabriz, Iran
چکیده [English]
This study was conducted as an interpretive research paradigm through grounded theory method to provide a model for teaching analytical literacy in Iran. Data was collected by Semi-structured interview technique from experts and professors of educational sciences and curriculum planning whom selected by purposeful sampling way. The research data were analyzed by open coding method from which were extracted conceptual, main and macro categories. Finally, the model of communication literacy training was provided; including causal, structural, intervening factors, as well as the necessary strategies for communication literacy training and the consequences of implementing the correct training system. The main category includes teaching general topics, training and observation, which can be used to design, develop and implement a communication literacy training program. After analyzing the findings, these factors were identified: Family cultural conditions, reading and storytelling in the family, reading poetry to family and classmates, avoiding the consequences of unipolar education, organizing information, psychological skills, semantics, emotions, attitudes, role expectations, non-verbal messages, verbal messages, face-to-face messages, In-person messages, voice and text messages for causal factors; subculture of country, province and city, country education system, family culture, communication network for structural factors; complexity of communication components, inherited traits such as intelligence, cultural background, physical characteristics and psychological skills for intervening factors.
کلیدواژه‌ها [English]
- Communication Literacy
- Iranian Education
- Grounded Theory
- Development Process
)