نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد
2 دکترای علوم سیاسی، دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
مناسبات قدرت در دهه‌های 60 و 70 در ایران، متأثر از وقوع انقلاب اسلامی دچار تغییراتی شده است. نظام‌های نشانه‌ایِ متعارضی را می‌توان شناسایی کرد که حول روابط و مناسبات قدرت در ایران انقلابی ایجاد شدند و زندگی اجتماعی کودکان را تحت تأثیر قرار دادند. در مطالعه حاضر با به‌کارگیری چارچوب امر سیاسی و نظریه فرهنگی کودک در روش نشانه‌شناسی پرس، به واسازی نظام‌های نشانه‌ای و منازعه معنایی حاصل از آنها در برنامه‌های کودک و نوجوان تولید تلویزیون ایران در گذر از دو دهه پس از پیروزی انقلاب پرداخته شده است؛ تا از این طریق، گفتمان هویتی هژمونیک در هر دهه به دست آید. یافته‌ها نشان می‌دهد؛ در متن دهه 60 غلبه با نمادهای اسلامی ـ انقلابی بود که حول ضدیت با مصرف‌گرایی، ساده‌زیستی و همبستگی اجتماعی در دل روابط خانوادگی و آموزشی نظم می‌یافت. نظام نشانه‌ای در حاشیه و پنهانِ اجتماعی، با القای هویت انقلابی در تضاد با دیگری (غرب)، کودکان را آماده پذیرشِ روابط اقتدارآمیزِ مبتنی بر سلطه ساخت و در دهه70 غلبه نظام نشانه‌ای مدرن در برابر سنتی، اقتدار پدرسالارانه را درهم شکست و روابطی با منطق گفتگو را بر نظام روابط خانوادگی حاکم ساخت. هویت مخاطبان شناور در برداشتی متناقض و متضاد از محور ابژگی و سوژگی قرار گرفت و دستیابی به مفهوم کودکی را غیرممکن ساخت.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Semiotic Analysis of Children and Adolescents TV Programs of IRIB in the 1980s and (Case: Ghessehaye Majid, Madraseh Moushha, Donyaye Shirin, and Ghessehaye Tabeta)
نویسندگان [English]
- Sara Nazif 1
- Mehdi Najafzadeh 2
1 Political Sciences
2 Associate Prof. in Political Sciences, Ferdowsi Uni. of Mashhad
چکیده [English]
Power relations were changed in Iran during the 1980s and 1990s due to the occurrence of the Islamic Revolution. Controversial sign systems created around power relations in revolutionized Iran and affected the social life of children can be identified. The paper deconstructed sign systems and the semantic contention of them in the child and adolescent TV programs of IRIB in two decades after Iranian revolution using the political framework and cultural theory of the child in the Pearce semiotic method, so that the hegemonic identity discourse of each decade would be extracted. The findings showed that during the 1980s, Islamic revolutionary symbols dominated the anti-consumerism, simplicity, and social solidarity within family and educational relationships. The sign systems social implicit area, by instilling a revolutionary identity in conflict with “Other” (the West), prepared children to accept authoritarian relations based on domination. And in the 1990s, overcoming the modern sign system vs traditional sign system, eliminate the patriarchal authority and dominated a relationship with the logic of dialogue on the system of family relations. The audiences’ identity was floated on the pivot of objectivity and subjectivity due to contradictory conception and made it impossible to achieve the concept of childhood.
کلیدواژه‌ها [English]
- Child and Adolescent Programs
- Sign System
- Identity Discourse
- Decades of 1980s and 1990s
آبراهامیان، یرواند. (1389). تاریخ ایران مدرن (ترجمه محمدابراهیم فتاحی). تهران: نی.
آذری، نرگس. (1391). تجربه مدرنیته به روایت فضاهای تجاری شهر تهران. تهران: تیسا.
اشرف نظری، علی و سازمند، بهاره. (1387). گفتمان و هویت انقلاب اسلامی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
باکاک، رابرت و تامپسون، کنت. (1390). درآمدی برفهم جامعه مدرن؛ اشکال اجتماعی و فرهنگی مدرنیته، کتاب سوم (ترجمه محمود متحد و همکاران). تهران: آگه.
بشیریه، حسین. (1392). دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران دوره جمهوری اسلامی. تهران: مؤسسه نگاه معاصر.
بنت، اندی. (1386). فرهنگ و زندگی روزمره (ترجمه لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان). تهران: اختران.
بیمن، ویلیام. (1386). زبان، منزلت و قدرت در ایران (ترجمه رضا مقدمکیا). تهران: نی.
پزشک، محمدحسن. (1377). تأملی در هنر و سینمای کودک و نوجوان. تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
پستمن، نیل. (1378). نقش رسانه‌های تصویری در زوال دوران کودکی (ترجمه صادق طباطبایی). تهران: انتشارات اطلاعات.
تاجیک، محمدرضا. (1383). روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان. تهران: فرهنگ گفتمان.
تاجیک، محمدرضا. (1390). پساسیاست؛ نظریه و روش. تهران: نی.
جلائی‌پور، حمیدرضا. (1392). جامعه‌شناسی ایران، جامعه کژ مدرن. تهران: علم.
جیمز، آلیوس؛ جنکس، کریس و پروت، آلن. (1393). جامعه‌شناسی دوران کودکی نظریه‌پردازی درباره دوران کودکی (ترجمه علیرضا کرمانی و علیرضا ابراهیم‌آبادی). تهران: ثالث.
چندلر، دانیل. (1386). مبانی نشانه‌شناسی (ترجمه مهدی پارسا). تهران: سوره مهر.
خمینی، روح‌الله. (1362). صحیفه‌نور. تهران: مؤسسه نشر آثار امام‌خمینی ، جلد 13.
دانسی، مارسل. (1387). نشانه‌شناسی رسانه‌ها (ترجمه گودرز میدانی و بهزاد دوران). تهران: چاپار.
ده‌صوفیانی، اعظم. (1392). کودک، انیمیشن و تلویزیون. تهران: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.
دیویس، مایر مسنجر. (1394). کودکان، رسانه‌ها و فرهنگ (ترجمه ناصر اسدی). تهران: مرکز تحقیقات صداوسیما.
رضائی‌پناه، امیر و شوکتی مقرب، سمیه. (1395). تحلیل گفتمان سیاسی؛ امر سیاسی به‌مثابه یک برساخته گفتمانی. تهران: تیسا.
سعدی، مصلح بن عبدالله. (1371). بوستان سعدی. تهران: مهتاب.
سلطانی، علی‌اصغر. (1384). قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران). تهران: نی.
شادلو، عباس. (1386). تکثرگرایی در جریان اسلامی و پیدایش جریان راست و چپ مذهبی 1360ـ 1380. تهران: وزرا، جلد دوم.
شعبان‌دخت، علی‌اصغر. (1390). تربیت کودک از منظر آموزه‌های دینی. قم: مشهور.
عبداللهی، منیژه؛ صالح، احیا عمل و محقق‌زاده، محمدصادق. (1393). بررسی فیلم کلاه قرمزی و پسرخاله از منظر ادب‌مندی. مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، 5(2)، 152ـ 129.
فارسون، سمیح و مشایخی، مهرداد. (1379). فرهنگ سیاسی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز بازاندیشی اسلام و ایران.
فوزی تویسرکانی، یحیی. (1384). تحولات سیاسی ـ اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، مؤسسه چاپ و نشر عروج، جلد دوم.
قبادزاده، ناصر. (1381). روایتی آسیب‌شناختی از گسست نظام و مردم در دهه دوم انقلاب. تهران: فرهنگ گفتمان.
قنبری، حسین. (1396). قدرت معنایی و ساختار: خوانشی از اندیشه‌های آلتوسر، گرامشی، فوکو. تهران: نگاه معاصر.
قوچانی، محمد. (1379). پدرخوانده و چپ‌های جوان؛ مبارزه برای نقد قدرت. تهران: نی.
قهرمان‌پور، رحمن. (1396). بررسی چهار دهه تحول‌خواهی در ایران. تهران: روزنه .
کاظمی، عباس. (1395). امر روزمره در جامعه پساانقلابی. تهران: فرهنگ جاوید.
کالینگفورد، سدریک. (1380). کودکان و تلویزیون (ترجمه وازگن سرکیسیان). تهران: مرکز تحقیقات صداوسیما.
کورسارو، ویلیام.ای. (1393). جامعه‌شناسی کودکی (ترجمه علیرضا کرمانی و مسعود رجبی اردشیری). تهران: ثالث.
گرجیبندپی، پریسا. (1391). توسعه فرهنگی در برنامه‌های کودک سیما. تفکر و کودک، 3(6)، 165ـ 133.
گردفرامرزی سلطانی، مهدی و بیچرانلو، عبدالله. (1391). بازنمایی مصرف در فیلم‌های سینمایی دوره دفاع مقدس. مطالعات فرهنگ و ارتباطات، 13 (17)، 120ـ 77.
گونتر، بری و مکآلر، جیل. (1380). کودک و تلویزیون (ترجمه نصرت فتی). تهران: سروش.
لئونارد، مارتین. (1396). جامعه‌شناسی کودکان (ترجمه منصور حقیقتیان و علی سیف‌زاده). تهران: جامعه‌شناسان.
مرتضوی، جمال‌الدین؛ ظاهری‌عبدوند، ابراهیم و صادقی، اسماعیل. (1394). نمادپردازی و تصویرسازی با واژه کودک در ادبیات کلاسیک. نقد ادبی و بلاغت، 4(1)،158ـ 139.
موفه، شانتال. (1390). درباره امر سیاسی (ترجمه منصور انصاری). تهران: رخداد نو.
موفه، شانتال. (1392). بازگشت امر سیاسی (ترجمه عارف اقوامی مقدم). تهران: رخداد نو.
مولوی، جلالالدین محمدبن محمد. (1374). مثنوی معنوی. تهران: علم.
نجف‌زاده، مهدی و اطهری، حسین. (1391). نشانه‌های پست‌مدرن در کارتون‌های ایرانی؛ تحلیل نشانه‌شناختی کارتون‌های آن‌شرلی، پسرکوهستان، کیم‌باستیل و بن‌تن. پژوهش‌های ارتباطی، 4 (72)، 35ـ 9.
نجومیان، امیرعلی. (1396). نشانه‌شناسی (مقالات کلیدی). تهران: مروارید.
نوذری، حسینعلی. (1379). صورتبندی مدرنیته و پست‌مدرنیته؛ بسترهای تکوین تاریخی و زمینه‌های تکامل اجتماعی. تهران: نقش جهان.
نوری، مختار؛ حسن‌پور، علی و محمدی، صادق. (1394). بازنمایی هویت ملی به عنوان امر سیاسی در مجموعه‌های تاریخی تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، رسانه، 26(2)، 23ـ 5.
هال، استوارت و گیبن، برم. (1390). درآمدی برفهم جامعه مدرن؛ صورت‌بندی‌های مدرنیته (ترجمه محمود متحد و همکاران). تهران: آگه.
.Aries‚ F. (1962). Centuries of childhood. New York: Alfred A. Knopf
Kirkorian‚ H.L.; wartella‚ E.A. & anderson‚ D.R. (2008). Media and Young Children′S Learning. Future of Children, 18(1), 39- 61
Mouffe‚ C. (2000). The Democratic Paradox. New York: Verso
Peirce‚ C.S. (1955). Philosophical Writings of Peirce. New York: Dover Publications
Van evra‚ J. (2004). Television and Child Development. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates
)