نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای جامعه‌شناسی، استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی تهران

چکیده

پژوهش حاضر درصدد تحلیل گفتمان بازنمایی هویت در مستندهای پخش شده سیما («اشرف» و «هویدا») است. جهت تحلیل مسئله از رویکرد نظری برساخت‌گرایی، بازنمایی و تحلیل گفتمان و روش پژوهش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف استفاده شده است. نتایج حاصل از یافته‌ها نشان داد که مؤلفه‌های قدرت، ثروت، شهوت، شجاعت، اشرافی‌گری، وفاداری به شاه، عقده، عاری از عشق بودن و اختلاف با زنان دربار، سازنده هویت اشرف هستند و سه مؤلفه ثروت، قدرت و شهوت مثلث شخصیت اشرف را تشکیل می­دهند. همچنین مؤلفه‌های هویت هویدا نیز شامل بهایی بودن، فساد، غیر ملی و امریکایی بودن، تدارکاتچی بودن و دوگانگی شخصیت بوده است. نتایج نشان می­دهد که برخی از این دال­ها، در تقابل و برخی دیگر سازگار با کلان گفتمان ضد‌پهلوی هستند. در نهایت این دو مستند در برخی مؤلفه‌ها از انسجام موضعی برخوردار نیستند و روایت‌های متناقضی ارائه می‌دهند که به انسجام کلی متن آسیب می‌زند. مقایسه این دو مستند حاکی از برخی تناقض‌ها در بازنمایی هویت کارگزاران گفتمانی مشترک است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Representation of Identities in TV Documentaries: A Discourse Analytical Approach to Documentaries Related to Ashraf and Hoveyda

نویسنده [English]

  • Mohammad Yazdaninasab

Assistant Prof. in Sociology, Shahid Beheshti Uni.

چکیده [English]

This study aims to conduct discourse analysis of the representation of identities in documentaries broadcast by IRIB. It focuses on two important documentaries: Ashraf and Hoveyda. The theoretical approach rests on constructivism, representation, and discourse analysis and the method is Fairclough’s Critical Discourse Analysis. The results indicate that Ashraf’s identity is represented by power, wealth, lust, courage, aristocracy, loyalty to the Shah, psychological complexes, being devoid of love, and conflict with other court women. Power, wealth, and lust are the most important ones. Also, the Hoveyda’s identity is represented by Bahaism, corruption, nonchalance towards national sentiments and being pro-American, and having logistician and dual personality. Some of these signifiers are in contrast with anti-Pahlavi macro-discourse and some are compatible with it. Finally, in these two documentaries, there is no topical cohesion, which leads to contradictory narratives. Comparing these two documentary shows reveals that they share some contradictions in representing the identities of discursive agents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse Analysis
  • Islamic Republic of Iran Broadcasting
  • Islamic Revolution
  • Hoveyda
  • Ashraf
آبراهامیان، یرواند. (1377). ایران بین دو انقلاب (ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلای). تهران: نی.
اسلامیه، مصطفی. (1392). خاطرات تاج‌­الملوک. تهران: نیلوفر.
پری­یر، رونالد. (1384). صنعت نفت ایران درپترآوریوهمکاران، تاریخ ایران دوره پهلوی:از رضاشاه تا انقلاب اسلامی. دفتر دوم از جلد هفتم از مجموعه تاریخ ایران کمبریج (ترجمه مرتضی ثاقب‌فر). تهران: جامی.
دالگرن، پیتر. (1380). تلویزیون و گستره عمومی (ترجمه مهدی شفقتی). تهران: سروش.
دانیالی، عارف. (1395). سکولاریسم، گفتمان هژمونیک برنامه پرگار. تهران: اداره کل پژوهش­‌های راهبردی رسانه.
سایکل، امین. (1384). سیاست خارجی ایران، درپتر‌آوریو همکاران،تاریخ ایران دوره پهلوی:از رضاشاه تا انقلاب اسلامی. دفتر دوم از جلد هفتم از مجموعه تاریخ ایران کمبریج (ترجمه مرتضی ثاقب‌فر). تهران: جامی
سپهری، محمدباقر. (1397). بازنمایی ایران در اخبار شبکه­‌های تلویزیونی امریکا: تحلیل گفتمان انتقادی اخبار سی‌ان‌ان و ان‌بی‌سی در ارتباط با توافق هسته‌­ای ایران و کشورهای 5+1. پژوهش‌های ارتباطی، 25 (3).
سلطانی، سید‌علی‌اصغر. (1387). قدرت، گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی. تهران: نی.
عظیمی، فخرالدین. (1372). بحران دموکراسی در ایران (1320-1332) (ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری). تهران: البرز.
فرقانی، محمدمهدی. (1382). راه دراز گذار: تحول گفتمان توسعه سیاسی در ایران. تهران: فرهنگ و اندیشه.
فرقانی، محمدمهدی و سید‌جمال‌الدین، اکبرزاده جهرمی. (1390). ارائه مدلی برای تحلیل گفتمان انتقادی فیلم. مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، 12 (16).
فرقانی، محمدمهدی؛ بصیریان جهرمی، حسین و مهدوی، سارا. (1394). بررسی شیوه‌های طبقه‌بندی اعضا در تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی: رویکردی تحلیل گفتمانی به برنامه‌های متمرکز بر موضوع‌­های دینی «پرگار». مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، 16 (29)، 99-73.
فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان (ترجمه فاطمه شایسته پیران، شعبان‌علی بهرام‌پور، رضا ذوقدرا مقدم، رامین کریمیان، پیروز ایزدی، محمود نیستانی و محمد‌جواد غلامرضا کاشی). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
فوران، جان. (1377). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران(ترجمه احمد تدین). تهران: خدمات فرهنگی رسا.
کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1380). تضاد دولت و ملت (ترجمه علیرضا طیب). تهران: نی.
کاتوزیان، محمدعلی همایون. (1391). اقتصاد سیاسی ایران:از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی (ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی). تهران: مرکز.
کینزر، استیفن. (1396). همه مردان شاه (ترجمه شهریار خواجیان). تهران: اختران.
گودرزی، محسن و سید‌محمد، مهدی­زاده. (1392). بازنمایی ایدئولوژی انقلاب اسلامی در روزنامه واشنگتن‌پست: مطالعه سال‌های 1980 و 2010 میلادی. رسانه‌های دیداری و شنیداری، 9 (20).
مهدی­زاده، سید‌محمد. (1387). رسانه و بازنمایی. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌­ها.
مهدی­زاده، سید‌محمد. (1394). سکولاریزم و خشونت نمادین در گفتمان تلویزیونی: تحلیل گفتمانی برنامه «پرگار» تلویزیونی بی‌­بی­‌سی فارسی. مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، 16(31).
مهدی­زاده، سید‌محمد. (1380). تصویرسازی منفی رسانه­‌های غرب از جهان اسلام و ملل شرق. رسانه، 12 (3).
میلنر، اندرو. (1385). درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر (ترجمه جمال محمدی). تهران: ققنوس.
ویلیامز، کوین. (1386). درک تئوری رسانه­‌ها (ترجمه رحیم قاسمیان). تهران: ساقی.
همبلی، گاوین. (1384). یکه‌سالاری محمدرضا شاه (1320-1357)، درپتر‌آوریو همکاران، تاریخ ایران دوره پهلوی: از رضاشاه تا انقلاب اسلامی. دفتر دوم از جلد هفتم از مجموعه تاریخ ایران کمبریج (ترجمه مرتضی ثاقب‌فر). تهران: جامی، 110-47.
یاوری، بهنام. (1393). بازنمایی انقلاب اسلامی در مستندهای تلویزیون‌­های ماهواره‌ای فارسی‌زبان: مطالعه موردی مستندهای شبکه­‌های من و تو و بی­ بی­ سی فارسی. پایان­‌نامه کارشناسی ارشد ارتباطات، دانشکده صداوسیمای تهران.
یزدانی‌‌نسب، محمد. (1397). آسیب­‌شناسی بازنمایی انقلاب اسلامی در برنامه­‌های صداوسیما. تهران: مرکز تحقیقات صداوسیما.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز. (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان (ترجمه هادی جلیلی). تهران: نی.
Bachofer, R. (2014). Identity is The Message: How The Media Construct European and National Identity, Phd Thesis At Center International De Formation Europeenne.
Cronin, S. (2009). Re-Interpreting Modern Iran: Tribe and. Iranian Studies, 42.
Keddie, R. N. (1978). Class Structure and Political Power in Iran Since 1796. Iranian Studies, 305-330.
Saleem, N. (2007). U.S. Media Framing of Foreign Countries Image: An Analytical Perspective. Canadian Journal of Media Studies, 130-162.
Salehi, E. H. & Hashem Pesaran, M. (2009). The Iranian Economy in the Twentieth Century: A Global. Iranian Studies, 42(2).
Zonis, M. (1971). The Political Elite of Iran. Princetion: Princeton University Press.